بسم اللّه الرّحمن الرّحیم

تحقیقی از :حسین شریفی

اشاره ای به قوای باطنی نفس وکار هر کدام از آنها.

1-قوه مصورّه:

:محل اجتماع مدرکات حواس پنجگانه.

لازم به ذکر است که مدرکات این قوه منحصر به واردات از خارج نیست بلکه سلسله ای از صور باطن به مناسبتی در او پدید می آید. همچنین این قوه حاکم بین محسوسات است مثلاً می گوییم جسمِ بد ین رنگ وبوی را چنین رنگ ومزه است.

2-قوه خیال:

خیال خزینه ونگهبان مصورّه است وقوه ذاکره ومتذکره ومسترجعه ومتخیّله از این قوه کمک می گیرند وامور فراموش شده وبی توجه را دوباره به یاد می آورند.

3-قوه متخیله یا متفکره:

این قوه کارش ترکیب صورومعانی است.واز این عملِ نفس ناطقه بسی اختراعات وصنایع بوجود می آید. و بسا صورتها که به خلّاقیّت نفس در این قوه پدید می آید که در خارج وجود ندارد .واین قوه در خواب وبیداری مشغرل کار است وترکیب وتفصیل صور به دست اوست خلاصه این قوه ،قوه شریف وعالی است به شرط آن کهدر راه کمال انسان به کار رود والّا بیشترین تلاش این قوه شیطنت است وآرزوهای باطل در نفس پدید می آورد .در نتیجه نفس ناطقه را سر گرم بازیچه عالم ماده می گرداند.

4-قوه وهم وواهمه:

این قوه مدرک معناست ولی معنی مقیّد به ماده جزیئ ومعنِ پایبند به صور حسی.در واقع این قوه، عقلی است که هنوز بواسطه نقص وجودی تجرّد نیافته.وبه مقام ادراک کلّی نرسیده است.

این قوه وهم که عقل ناقص است اگر در نقص بماند ورو به استکمال نیاورد آلت دست قوه متخیله گشته وبه بازی مشغول گردد یعنی همه عمر در لذائد مادی ومحسوسات واوهام عالم بماند وانسان را از رسیدن به کمال عقلی باز دارد.

5- قوه حافظه:

حافظه مخزن وگنجینه معانی جزئیه ایست که قوه وهم به وجود آورده،حافظه ممکن است در یک نسبت به صور قوی باشد و در دیگر نسبت به معانی.باز در یکی نسبت به نوعی از معانی ودیگری به نوع دیگر از جمله تدابیری که برای شدّت حافطه مؤثر است عبارت است از …

1.آنکه شخص معانی مناسب با ذوق خود راحفظ کند.

2.توجه شدید به آن معانی کند.

3.آنکه معانی مخزونه در خاطرش را به تکرار نظر وذکر به نفس عرضه کند.

4.از امورموحش ومضطرب که نفس را به تلاتم وا می دارد دوری کند.

5.محفوظات خود را تحت تنظیم آورد وآنهارا با هم مرتبط سازد .

6.از غذاهای که در تقویت حافظه مؤثر است مانند غذاهای نرم وتازه وگرم ومعتدل مزاج استفاده کند واز غذاهای سرد مزاج وغلیظ پرهیز کند.

نســــــــیان (فراموشی)

با آنکه قوه حفظ قوه شریفی است لکن قوه ضد آن یعنی فراموشی نیز خالی از فایده وصلاح شخص وجامعه نیست.زیرا اگر هر چه که در ذهن می آید محفوظ بماند بسا غم واندوه وکینه وفسادها می انگیزد وحال شخص وجامعه را پریشان می کند.

مطلب مهم:باید دانست که برای تنظیم فکر وخیال ونیروی حافظه وتقویت نفس مطلقاً،تدبیری بهتر از ایمان به خدا وتقوای از لذات حسیّه وشهوات خیالی وترک توجه به اوهام دنیوی وخرافات باطل نفسانی نیست.به طور کلی ایمان به مبدأ ومنتهای وجود(خدا) وشوق به معانی روحانی ولذت بردن از عبادت وذکر الهی نفس ناطقه راقوی وتمام قوا رابه حّد اعلا وکمال می رساند.